Centra i peryferie jako rama analityczna i pojęciowa
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2017.0963.0301Słowa kluczowe:
centrum, peryferie, kompensacja peryferyjności, rozwójAbstrakt
Celem artykułu jest zbadanie, na ile rama centrów i peryferii jest teoretycznie i praktycznie użyteczna jako narzędzie analityczne i wyjaśniające procesy koncentracji i polaryzacji przestrzennej, społecznej, kulturowej (w tym symbolicznej), politycznej i ekonomicznej.
Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej przeanalizowano teoretyczne zagadnienia związane ze stosowaniem pojęć centrum i peryferii. Zauważono problem z arbitralnością tych pojęć, obecność licznych, niewyrażanych wprost założeń dodatkowych oraz pretendowanie tej ramy do uniwersalności. W drugiej części artykułu zbadano możliwości stworzenia czytelnej typologii centrów i peryferii na podstawie dominujących procesów i składających się na nie zjawisk obserwowalnych. Artykuł ma charakter metateoretyczny, przeglądowy i zmierza do określenia dalszych kierunków badań nad centro-peryferyjnością.
W rezultacie analizy sformułowano listę obserwowalnych kategorii składających się na opis centrów i peryferii, które mogą służyć jako podstawa typologizacji i operacjonalizacji w badaniach empirycznych. Kategoria „kompensacja peryferyjności” wydaje się szczególnie istotna dla badań. Kompensowanie peryferyjności potwierdza bowiem status peryferii i ujawnia kierunek relacji dominacji.
Downloads
Bibliografia
Bajerski A. [2006], Problemy wydzielania peryferii społeczno-gospodarczych, „Przegląd Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, vol. XXL, z. 2.
Bloom D.E., Canning D. [2009], Reproductive Health and Human Rights: The Way Foward, University of Pennsylvania Press, Pennsylvania.
Casanova J. [1994], Public Religions in the Modern World, University of Chicago Press, Chicago.
Chess-Dunn Ch., Taylor P., Arrighi G., Cox R., Overbeek H., Gills B., Frank A.G., Modelski G., Wilkinson D. [1994], Hegemony and Social Change, „Mershon International Studies Review”, vol. 38, nr 2, https://doi.org/10.2307/222747.
Eisenstadt S.N. [2008], Multiple Modernities [w:] Reader on Modern Sociology, eds L.G. Titarenko, G.N. Sokolova, Tesey, Minsk.
Ferrara P. [2015], The Concept of Periphery in Pope’s Francis Discourse: A Religious Alternative to Globalization?, „Religions”, vol. 6, nr 1, www.mdpi.com (data dostępu: 16.08.2017).
Frank A.G. [1966], The Development of Underdevelopment, „Monthly Rewiew”, vol. 18, nr 4, https://doi.org/10.14452/mr-018-04-1966-08_3.
Hirschman A.O. [1958], The Strategy of Economic Development, Yale University Press, New Haven.
Jałowiecki B., Kapralski S. [2011], Peryferie i pogranicza jako interdyscyplinarny obszar badawczy [w:] Peryferie i pogranicza. O potrzebie różnorodności, red. B. Jałowiecki, S. Kapralski, Scholar, Warszawa.
Kisiała W., Stępiński B. [2013], Rola obszarów metropolitalnych w polityce regionalnej i rozwoju lokalnym, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego. Regiony. Miasta. Obszary wiejskie 2010–2020 [2010], Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa.
Kurczewska J. [2013], Peryferyjność w doświadczeniach jednostek (trzy argumenty na rzecz tezy o przydatności perspektywy indywidualnej w studiach nad centrami, peryferiami i pograniczami) [w:] Polska Wschodnia i orientalizm, red. P. Zarycki, Scholar, Warszawa.
Latour B. [1999], Pandora’s Hope: Essays on the Reality of Science Studies, Harvard University Press, Cambridge.
Lipset S., Rokkan S. [1967], Party Systems and Vote Alignments. Cross-national Perspectives, Free Press, New York.
Losego P., Arvanitis R. [2008], Science in Non-hegemonic Countries, „Revue d’anthropologie de connaissances”, vol. 2, nr 3, https://doi.org/10.3917/rac.005.0343.
Marzymy o większości konstytucyjnej. J. Kaczyński w wywiadzie K. Baranowskiej [2017], „Do Rzeczy”, 6–17 lutego 2017.
Payne A., Philips N. [2011], Rozwój, Sic!, Warszawa.
Perroux F. [1950], Economic Space. Theory and Aplications, „Quarterly Journal of Economics”, vol. 64, nr 1, https://doi.org/10.2307/1881960.
Pogonowska B. [2007], Legitymizacja wyzysku [w:] Wyzysk ekonomiczny współcześnie, red. K. Sosenko, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
Prestiż zawodów. Komunikat z badań CBOS BS/164/2013, Warszawa http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_164_13.PDF (data dostępu: 31.01.2017).
Smoręda M. [2014], Grupa Kielczanek założyła pierwsze w Polsce Koło Gospodyń Miejskich. Do grona superbabek chcą dołączyć kolejne, http://www.echodnia.eu/swietokrzyskie/wiadomosci/kielce/art/8089178,grupa-kielczanek-zalozyla-pierwsze-w-polsce-kolo-gospodyn-miejskich-do-grona-superbabek-chca-dolaczyc-kolejne,id,t.html (data dostępu: 31.01.2017).
Tickner A.B [2013], Core, Periphery and (Neo)Imperialist International Relations, „European Journal of International Relations”, vol. 19, nr 3, https://doi.org/10.1177/ 1354066113494323.
Wilkinson R., Pickett K. [2011], Duch równości. Tam, gdzie panuje równość, wszystkim żyje się lepiej, Czarna Owca, Warszawa.
Wytyczne tematyczne do studiów wykonalności dla projektów w ramach RPO województwa lubelskiego w zakresie transportu lotniczego [2010], Urząd Marszałkowski Województwa Lubelskiego, Departament Strategii i Rozwoju Regionalnego, Lublin.
Zarycki P. [2002], Four Dimensions of Center-Periphery Conflict in the Polish Electoral Geography [w:] Social Change. Adaptation and Resistance, red. T. Klonowicz, G. Wieczorkowska, Warsaw University – Institute for Social Studies, Warszawa.
Zarycki P. [2009], Peryferie. Nowe ujęcie zależności centro-peryferyjnych, Scholar, Warszawa.
