Handel w Krakowie i dystrykcie krakowskim w okresie okupacji niemieckiej – zarys problematyki
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2019.0979.0101Słowa kluczowe:
handel, Generalne Gubernatorstwo, Kraków, dystrykt, okupacja niemieckaAbstrakt
Celem artykułu jest analiza funkcjonowania handlu w Krakowie i okręgu w latach 1939–1944. Do badań zastosowano metodę statystyczną oraz analizę materiału źródłowego. Analizą został objęty głównie handel legalny, działający zgodnie z obowiązującym ówcześnie systemem prawnym. Po zajęciu ziem polskich w 1939 r. przez wojska niemieckie z części terytorium utworzono Generalne Gubernatorstwo, którego stolicą został Kraków. Obszar ten podzielono na mniejsze jednostki administracyjne – dystrykty. Władze okupacyjne przejęły znaczną część majątku, zwłaszcza żydowskiego, w tym wiele firm handlowych. W okresie okupacji wzrosła w Krakowie i dystrykcie liczba firm zajmujących się handlem hurtowym. Były one w większości własnością niemiecką. Nastąpił natomiast spadek liczby firm handlu detalicznego. W handlu detalicznym dominowały sklepy będące własnością polską. Pod względem branżowym na czołowym miejscu znajdowały się sklepy branży spożywczej lub wielobranżowe. Oprócz handlu oficjalnego rozwijał się handel nielegalny, który stanowił ważne źródło zaopatrzenia mieszkańców. Ceny na rynku nielegalnym były wielokrotnie wyższe niż na legalnym.
Downloads
Bibliografia
Archiwum Narodowe w Krakowie (ANKr.), Akta Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie (IPHKr)
ANKr., IPHKr II 2, Grupa Główna „Gospodarka i Ruch” w Izbie Okręgowej dla Gospodarki Ogólnej w Krakowie. Korespondencja z pierwszych miesięcy okupacji, 1939 r., IX–XI.
ANKr., IPHKr II 4, Grupa Główna „Gospodarka i Ruch” w Izbie Okręgowej dla Gospodarki Ogólnej w Krakowie. Materiały przeznaczone dla władz okupacyjnych o stanie przemysłu i handlu, 1939 r., IX–XI.
ANKr., IPHKr II 7, Grupa Główna „Gospodarka i Ruch” w Izbie Okręgowej dla Gospodarki Ogólnej w Krakowie. Zestawienia kandydatów a) do prowadzenia przedsiębiorstw, b) do objęcia stanowiska powierników.
ANKr., IPHKr II 91, Grupa Główna „Gospodarka i Ruch” w Izbie Okręgowej dla Gospodarki Ogólnej w Krakowie. Materiały zgromadzone do wydawnictwa, 1942–1943 r.
ANKr., IPHKr II 97, Grupa Główna „Gospodarka i Ruch” w Izbie Okręgowej dla Gospodarki Ogólnej w Krakowie. Materiały zgromadzone do wydawnictwa, 1943–1944 r.
ANKr. IPHKr II 99. Grupa Główna „Gospodarka Przemysłowa i Ruch” w Izbie okręgowej dla gospodarki ogólnej w Krakowie. Materiały zgromadzone do wydawnictwa „Monographie der wirtschaftlichen Struktur des Distriktes Krakau” 1943–1944.
Battaglia R. (1950), Dzieje gospodarcze okręgu krakowskiej Izby Przemysłowo-Handlowej, Kraków (maszynopis), ANKr., IPHK 29.
Chwalba A. (2002), Kraków w latach 1939–1945. Dzieje Krakowa, t. 5, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa, 1941, nr 122.
Dziennik Rozporządzeń Generalnego Gubernatora dla okupowanych polskich obszarów, 1940, cz. I.
Filippi T. (1949–1957), Życie gospodarcze (w:) Kraków w latach okupacji 1939–1945. Studia i materiały, „Rocznik Krakowski”, t. 31.
Gawryszewski A. (2005), Ludność Polski w XX wieku, Polska Akademia Nauk, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, Warszawa.
Głowiński T. (2012), Feliks Młynarski 1884–1972, GAJT, Wrocław.
Jastrzębowski W. (1946), Gospodarka niemiecka w Polsce: 1939–1944, Spółdzielnia Wydawnicza „Czytelnik”, Warszawa.
Kłosiński T. (1947), Polityka przemysłowa okupanta w Generalnym Gubernatorstwie. Badania nad Okupacją Niemiecką w Polsce, t. 2, z. 1, Poznań.
Kłusek M. (2013), Państwowy Bank Rolny w latach 1919–1949, Muzeum Pałac w Wilanowie, Warszawa.
Loose I.(2007), Kredite für NS-Verbrecher. Die deutsche Kreditinstitute in Polen und die Ausraubung der polnischen und jüdischen Bevölkerung 1939–1945, Institut für Zeitgeschichte, München.
Loose I. (2014), Aspekty ekonomiczno-prawne niemieckiej polityki okupacyjnej i rola banków oraz innych firm niemieckich w Generalnym Gubernatorstwie 1939–1945 (w:) Klucze i kasa. O mieniu żydowskim w Polsce pod okupacją niemiecką i we wczesnych latach powojennych 1939–1950, red. J. Grabowski, D. Libionka, Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, Warszawa.
Löw A., Roth M. (2014), Krakowscy Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945, przeł. E. Kowynia, TAiWPN Universitas, Kraków.
Łuczak C. (1979), Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Młynarski F. (1971), Wspomnienia, PWN, Warszawa.
Morawski W. (2002), Zarys powszechnej historii pieniądza i bankowości, Wydawnictwo Trio, Warszawa.
Müller T. (1943), Landeskunde des Generalgouvernements. Im Auftrage der Hauptabteilung Wissenschaft und Unterricht in der Regierung des Generalgouvernements, Krakau.
Pospieszalski K.M. (1958), Hitlerowskie „prawo” okupacyjne w Polsce, cz. 2: Generalna Gubernia. Wybór dokumentów i próba syntezy, Poznań.
Przegląd Gospodarki Społecznej. Organ Izby Przemysłowo-Handlowej w Krakowie, R. 1940.
Rączy E. (2014), Zagłada Żydów w dystrykcie krakowskim w latach 1939–1945, Uniwersytet Rzeszowski, Instytut Pamięci Narodowej, Rzeszów.
Schwaneberg S. (2009), Eksploatacja gospodarcza Generalnego Gubernatorstwa przez Rzeszę Niemiecką w latach 1939–1945, „Pamięć i Sprawiedliwość”, nr 1(14).
Sikorski B. (1971), Handel Warszawy okupacyjnej (w:) Warszawa lat wojny i okupacji 1939–1944, Studia Warszawskie, t. 7, Warszawa.
Skalniak F. (1966), Bank emisyjny w Polsce 1939–1945, PWE, Warszawa.
Skalniak F. (1976), Polityka pieniężna i budżetowa tzw. Generalnego Gubernatorstwa narzędziem finansowania potrzeb III Rzeszy, Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Warszawa.
Skalniak F. (1979), Stopa życiowa społeczeństwa polskiego w okresie okupacji na terenie Generalnego Gubernatorstwa, Główna Komisja Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce, Warszawa.
Skrzywan W. (1946), Uwagi o gospodarczych dziejach Krakowa w czasie okupacji (w:) Kraków pod rządami wroga, red. J. Dąbrowski, Biblioteka Krakowska 104, Kraków.
Skubiszewski K. (1960), Pieniądz na terytorium okupowanym. Studium prawnomiędzynarodowe ze szczególnym uwzględnieniem praktyki niemieckiej, Instytut Zachodni, Poznań.
Smoliński S. (1947), Rozwój detalicznych cen wolnorynkowych w Krakowie w latach 1939–1946, Rocznik Akademii Handlowej w Poznaniu, rok 1946/47, Poznań.
Spis zakładów działalności gospodarczej w b. Generalnym Gubernatorstwie 1941 r. (1969), Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
