The Importance and Consolidation of Family Businesses in the Contemporary Economy
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2020.0990.0601Słowa kluczowe:
firma, biznes rodzinny, stowarzyszenia przedsiębiorstw rodzinnych, etapy życia przedsiębiorstwa rodzinnego, sukcesja jako zmiana pokoleniowa, transfer własnościAbstrakt
Tytuł artykułu: Znaczenie przedsiębiorstw rodzinnych oraz procesu ich konsolidacji we współczesnej gospodarce
Cel: Celem artykułu było: przedstawienie sposobów definiowania firm rodzinnych, ocena gospodarczej roli przedsiębiorstw rodzinnych i wskazanie ich lokalnych cech związanych z ekonomicznymi, kulturowymi i moralnymi czynnikami, analiza tendencji do zrzeszania się firm rodzinnych w podmioty gospodarcze i prawne, prezentacja wybranych instytucji powołanych do naukowego i prawnego wsparcia przedsiębiorstw rodzinnych, analiza wybranych zagadnień związanych z funkcjonowaniem firm rodzinnych, takich jak mechanizm sukcesji, długowieczność i stabilność firm rodzinnych, prześledzenie aktualnych trendów dotyczących zmiany roli przedsiębiorstw rodzinnych w gospodarce światowej.
Metodyka badań: Przeanalizowano obszerną literaturę naukową dotyczącą problematyki firm rodzinnych. Szczególną uwagę zwrócono na sposoby definiowania przedsiębiorstw rodzinnych, ocenę ich roli w gospodarce, mechanizmy ich przekształceń w czasie oraz na tendencję do ich zrzeszania się w większe podmioty gospodarcze i prawne. Przeanalizowano ponad 90 publikacji, z czego około połowy stanowią teksty obcojęzyczne, w tym zachodnie oraz teksty reprezentujące wyniki pracy badaczy z takich krajów jak ZEA czy Indie.
Wyniki badań: W artykule wymieniono niektóre z najbardziej pełnych i użytecznych definicji firm rodzinnych, wskazano na potrzebę formalnego włączenia dużych przedsiębiorstw i korporacji do kategorii przedsiębiorstw rodzinnych, podkreślono ważną rolę przedsiębiorstw rodzinnych w tworzeniu produktu krajowego brutto oraz wskazano na tendencję firm rodzinnych do organizowania się w większe podmioty prawne i gospodarcze. Ponadto wymieniono najważniejsze polskie instytucje zajmujące się problematyką firm rodzinnych, pokazano mechanizmy sukcesji i międzypokoleniowej transformacji firm rodzinnych, oszacowano średni okres ich istnienia w Polsce i na świecie, zidentyfikowano główne czynniki wpływające na długowieczność przedsiębiorstw rodzinnych, a także wskazano na przyczyny stopniowego zaniku „cech rodzinnych” w firmach rodzinnych (np. przekształcenie w spółkę akcyjną lub utworzenie holdingu konglomeratowego). Uzasadniono też potrzebę dalszych badań w omawianym zakresie.
Wnioski: Niewiele wiadomo o polskich, europejskich i światowych rankingach najstarszych firm rodzinnych opisanych w artykule. Warto kontynuować takie badania.
Wkład w rozwój dyscypliny: Uwzględniając w badaniu duże firmy, w artykule poszukuje się przyczyn zanikania rodzinnego charakteru przedsiębiorstw rodzinnych. Należą do nich przekształcenie firmy rodzinnej w giełdową spółkę akcyjną lub utworzenie holdingu (zwłaszcza konglomeratowego) oraz kłopoty rodzinne.
Downloads
Bibliografia
Annual Family Business Survey (2011), Family Enterprise USA, Washington, DC.
Astrachan J., Klein S., Smyrnios K. X. (2006), The F-PEC Scale of Family Influence: A Proposal to Solving the Family Business Definition Problem (in:) Handbook for Research on Family Business, eds P. Zata Poutziouris, K. X. Smyrnios, S. B. Klein, Edward Elgar, Cheltenham.
Astrachan J. H., Shanker M. C. (2003), Family Businesses’ Contribution to the US Economy: A Closer Look, “Family Busines Review”, no 16(3), https://doi.org/10.1177/08944865030160030601.
Badanie firm rodzinnych 2016. Firmy rodzinne w obliczu zmian (2016), PwC, Warszawa.
Bar J. (2018), Nestor i sukcesor. Model zarządzania firmą rodzinną z uwzględnieniem jej cyklu życia, Sulislaw Library, Warszawa.
Barometr firm rodzinnych. Kierunek – innowacje (2018), KPMG.
Barometr firm rodzinnych. Optymistycznie naprzód (2017), KPMG.
Cipiur J. (2019), Najstarsze przedsiębiorstwa w biznesie – 1400 lat w biznesie, https://studioopinii.pl/archiwa/945 (accessed: 31.12.2020).
Competitiveness and Innovation Framework Programme (2020), https://ec.europa.eu/cip/index_en.htm (accessed: 31.12.2020).
Davis J., Cohen J., Jay I., Runner J. (2019), Future Family Enterprise: Sustaining Multigenerational Success, Cambridge Institute for Family Enterprise, Cambridge, MA.
Diagnoza sytuacji sukcesyjnej w przedsiębiorstwach rodzinnych w Polsce. Syntetyczny raport z badań w ramach projektu “Kody wartości” (2016), PARP, Warszawa.
Donckels R., Fröhlich E. (1991), Are Family Business Really Different? European Experiences from STRATOS, “Family Business Review”, vol. 4, no 2, https://doi.org/10.1111/j.1741-6248.1991.00149.x.
Donelly R. G. (1964), The Family Business, “Harvard Business Review”, no 42.
European Commission (2009), Overview of Family – Business – Relevant Issues: Research, Networks, Policy Measures and Existing Studies. Final Report of the Expert Group, Brussels.
Faccio M., Lang L. H. P. (2002), The Ultimate Ownership of Western European Corporations, „Journal of Financial Economics”, vol. 65, no 3, https://doi.org/10.1016/s0304-405x(02)00146-0.
Family Businesses in the Arab World (2017), ed. S. Basly, Springer International Publishing AG, Cham.
Family Business Yearbook 2015 (2015), Ernest & Young Publishing, London.
Firma rodzinna to marka. Raport (2020), Instytut Biznesu Rodzinnego, Warszawa.
Firmy rodzinne – determinanty funkcjonowania i rozwoju. Współczesne aspekty zarządzania (2011), ed. Ł. Sułkowski, “Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, vol. XII, no 6.
Firmy rodzinne – rozwój teorii i praktyki zarządzania (2017), red. Ł. Sułkowski, A. Marjański, “Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, vol. XVIII, no 6(2).
Firmy rodzinne w polskiej gospodarce – szanse i wyzwania (2009), ed. A. Kowalewska, PARP, Warszawa.
Firmy rodzinne – współczesne wyzwania przedsiębiorczości rodzinnej. Kierunki i strategie rozwoju (2012), ed. Ł. Sułkowski, “Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, vol. XIII, no 7.
Fleming Q. J. (2000), Keep the Family Baggage out of the Family Business, A Fireside Book, New York.
Forbes R., Bassett M. (2019), The Economic Impact of Family-Owned Enterprises in Canada, The Conference Board of Canada, Ottawa.
Fortune 500 (2020), https://fortune.com/fortune500 (accessed: 31.12.2020).
Freud Z. (1998), Psychologia zbiorowości i analiza „Ja”, Pisma Społeczne, Warszawa.
Fundacja rodzinna. Zielona Księga (2019), Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii, Warszawa.
Giehsmann A., Migała M. (2019), Jak wyłączyć byłego partnera z zarządu majątkiem pozostawionym małoletniemu dziecku, “Relacje. Magazyn Firm Rodzinnych”, vol. 35, no 2.
Hadryś-Nowak A. (2019), Międzynarodowe przedsiębiorstwo rodzinne, CeDeWu, Warszawa.
Hall P. D. (1988), A Historical Overview of Family Firms in the United States, “Family Business Review”, vol. 1, no 1, https://doi.org/10.1111/j.1741-6248.1988.00051.x.
India Family Business Survey. Powerhouses of opportunity (2019), PwC, New Dehli.
Instytut Biznesu Rodzinnego (2020), www.ibrpolska.pl (accessed: 31.12.2020).
Jaffe D. (1990), Working with Ones You Love: Conflict Resolution and Problem-solving Strategies for Successful Business, Conari Press, Berkeley.
Jeżak J. (2016), Rozwój przedsiębiorczości rodzinnej w Polsce na tle tendencji światowych, "Przegląd Organizacji", no 4.
Jeżak J., Popczyk W., Winnicka-Popczyk A. (2004), Przedsiębiorstwo rodzinne. Funkcjonowanie i rozwój, Difin, Warszawa.
Kenyon-Rouvinez D. H. (2017), Secrets of Success in Long-lasting Family Firms, International Institute for Management Development, www.imd.org/research-knowledge/articles/secrets-of-success-in-long-lasting-family-firms (accessed: 31.12.2020).
Klein S. B. (2000), Family Business in Germany: Significance and Structure, “Family Business Review”, vol. 13, no 3, https://doi.org/10.1111/j.1741-6248.2000.00157.x.
Klimek J. (2019), Inteligentny rozwój firm rodzinnych a współczesne wartości, Difin, Warszawa.
Kuta K., Matejun M., Miksa P. (2017), Długowieczność firm rodzinnych, “Przegląd Nauk Ekonomicznych”, no 26.
Les Hénokiens (2020), www.henokiens.com/index.php?lg=fr (accessed: 31.12.2020).
Lewandowska A. (2015), Kody wartości. Czyli jak efektywnie przejść przez sukcesję w firmie rodzinnej, Lewandowska i Partnerzy, Poznań.
Lewandowska A. (2020), Strategiczna logika firm rodzinnych, PWN, Warszawa.
Litz R. A. (2008), Two Sides of a One-sided Phenomenon: Conceptualizing the Family Business and Business Family as a Möbius Strip, “Family Business Review”, vol. 21, no 3, https://doi.org/10.1177/08944865080210030104.
Lubinski Ch. (2011), Succession in Multi-generational Family Firms. An Explorative Study into the Period of Anticipatory Socialization, “Electronic Journal of Family Busines Studies”, no 5.
Mandl I. (2008), Overview of Family Business Relevant Issues, Austrian Institute for SME Research, Wien.
Marjańska J., Staniszewska K., Sylwestrzak P. (2012), Strategie firm rodzinnych (in:) Firmy rodzinne – współczesne wyzwania przedsiębiorczości rodzinnej. Kierunki i strategie rozwoju, ed. Ł. Sułkowski, “Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, vol. XIII, no 7.
Marjański A. (2012), Firma w rodzinie czy rodzina w firmie. Metodologia wsparcia firm rodzinnych, PARP, Warszawa.
Mörttinen L. (2017), Family Businesses in Finland, Finnish Family Firms Association, Helsinki.
Neubauer F., Lank A. G. (1998), The Family Business: Its Governance for Sustainability, McMillan Press LTD, London.
Niedbała E. (2002), Firmy rodzinne – obiekt badawczy, “Master of Business Administration”, no 5.
Oudah M., Jabeen F., Dixon Ch. (2018), Determinants Linked to Family Business Sustainability in the UAE: An AHP Approach, “Sustainability”, vol. X, no 1, https://doi.org/10.3390/su10010246.
Polska Fundacja Rodzinna – propozycja rozwiązań prawnych i podatkowych (2019), PwC, Warszawa.
Program badań „Next Generation” (2017), Deloitte Polska, Warszawa.
Przedsiębiorstwa rodzinne w Polsce. Znaczenie ekonomiczne oraz strategiczne problemy rozwoju (2014), ed. J. Jeżak, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Przedsiębiorstwo rodzinne w gospodarce globalnej (2014), ed. A. Sobiecki, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.
Przewodnik po sukcesji (2019), ed. M. Adamska, PARP, Warszawa.
Robertson H., Zellweger T. (2019), The Global Family Business Index, University of St. Gallen, St. Gallen.
Rodzinny biznes na giełdzie (2018), Grant Thornton, GPW, Warszawa.
Romanowska E. (2017), Przedsiębiorczość rodzinna i jej sukcesja, PARP, Warszawa.
Rożko K., Perzyna-Bednarek M. (2020), Jak COVID-19 wpływa na firmy rodzinne? “Rzeczpospolita”, 17.11.2020.
Stradomski M. (2010), Finansowanie obce firm rodzinnych na rynku niedoskonałym, PWE, Warszawa.
Strategia czy instytucja. Profesjonalizacja firm rodzinnych (2015), Blackpartners, Warszawa.
Sukcesja biznesu, czyli jak zadbać o bezpieczeństwo przedsiębiorstwa i rodziny (2016), ed. A. Marjański, ODKK, Gdańsk.
Sułkowski Ł. (2004), Organizacja a rodzina. Więzi rodzinne w życiu gospodarczym, Towarzystwo Nauk Organizacji i Kierowania – Dom Organizatora, Toruń.
Sułkowski Ł. (2011), Definicje i typologie małych firm rodzinnych – wnioski z badań, (in:) Firmy rodzinne – determinanty funkcjonowania i rozwoju. Współczesne aspekty zarządzania, ed. Ł. Sułkowski, “Przedsiębiorczość i Zarządzanie”, vol. XII, no 6.
Sułkowski Ł., Kowalewska A., Szut J., Lewandowska B., Kwiatkowska M., Marjański A. (2009), Badanie firm rodzinnych, PARP, Warszawa.
Sułkowski Ł., Marjański A. (2005), Determinanty rozwoju przedsiębiorstw rodzinnych w Polsce, TNOIK, Toruń.
Sułkowski Ł., Marjański A. (2009), Firmy rodzinne, jak osiągnąć sukces w sztafecie pokoleń, Poltext, Warszawa.
Surdej A., Wach K. (2010), Przedsiębiorstwa rodzinne wobec wyzwań sukcesji, Difin, Warszawa.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93.
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych, Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037.
Ustawa z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnem osoby fizycznej, Dz.U. 2018 poz. 1629.
Ward J. L. (2004), Perpetuating the Family Business, Palgrave Macmillan, New York.
Westhead P., Cowling M., Storey D. (1997), The Management and Performance of Unquoted Family Companies in the United Kingdom, The University of Warwick, Coventry.
Wieczorek J., Wyzuj A. (2015), Charakterystyka finansowa firm rodzinnych, “The WSB University in Poznan Graduate Research Journal”, no 15.
Więcek-Janka E. (2013), Wiodące wartości z zarządzaniu przedsiębiorstwami rodzinnymi, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.
The World’s Top 750 Family Business Ranking (2020), www.famcap.com/the-worlds-750-biggest-family-businesses (accessed: 31.12.2020).
Wortman M. S. (1994), Theoretical Foundations for Family-owned Business. A Conceptual and Research-based Paradigm, “Family Business Review”, vol. 7, no 1, https://doi.org/10.1111/j.1741-6248.1994.00003.x.
Zajkowski R. (2018), Transfery władzy, własności i wartości w przedsiębiorstwach rodzinnych, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa.
Zellweger T. (2017), Managing the Family Business: Theory and Practice, Edward Elgar Publishing, Cheltenham, Northampton.
Zellweger T. M., Nason R. S., Nordqvist M. (2012), From Longevity of Firms to Transgenerational Entrepreneurship of Families, “Family Business Review”, vol. 25, no 2, https://doi.org/10.1177/0894486511423531.
