Efektywność edukacyjna małopolskich liceów – analiza porównawcza
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2020.0989.0503Słowa kluczowe:
efektywność, edukacja, funkcja produkcji, skorygowana MNK, DEAAbstrakt
Cel: Celem artykułu jest omówienie propozycji modelowania i szacowania efektywności edukacyjnej małopolskich liceów, traktowanych jako mikroekonomiczne jednostki usługowe.
Metodyka badań: Przedstawiono dwie alternatywne metody wyznaczania proponowanego miernika efektywności, który ma charakter techniczny (w sensie mikroekonomicznym). W pierwszej, opartej na funkcji produkcji Cobba i Douglasa, efektywność ustala się za pomocą jednostronnego składnika losowego. Parametry tego modelu oraz efektywność szacuje się za pomocą skorygowanej metody najmniejszych kwadratów (SMNK; corrected ordinary least squares, COLS). W ramach drugiego podejścia, data envelopment analysis (DEA), efektywność określa się poprzez optymalną wartość funkcji celu odpowiedniego programu liniowego. Opisano zmienne i zbiór danych wykorzystane w badaniu.
Wyniki badań: Wyniki dla 34 liceów, uzyskane za pomocą obu metod, są umiarkowanie zbieżne między sobą i znacząco rozbieżne z wartościami wskaźnika edukacyjnej wartości dodanej (EWD), stosowanego przez Centralną Komisję Egzaminacyjną (CKE).
Wnioski: Licea, które uchodzą za najlepsze w Małopolsce, nie są najbardziej efektywne w sensie mikroekonomicznym. Ponadto licea charakteryzujące się największą efektywnością często nie są zlokalizowane w Krakowie, ale w mniejszych miastach.
Wkład w rozwój dyscypliny: Przedstawiono i empirycznie wykorzystano nowy miernik edukacyjnej wartości dodanej oparty na mikroekonomicznym ujęciu szkoły jako jednostki produkcyjnej (usługowej), istotnie różny od wskaźnika EWD stosowanego przez CKE. Zdaniem autorów jego interpretacja jest prostsza i bardziej klarowna, a oparty na nim miernik efektywności umożliwia tworzenie zobiektywizowanych rankingów szkół.
Downloads
Bibliografia
Andersen P., Petersen N.C. (1993), A Procedure for Ranking Efficient Units in Data Envelopment Analysis, „ Management Science”, vol. 39, nr 10, https://doi.org/10.1287/mnsc.39.10.1261.
Banker R., Charnes A., Cooper W. (1984), Some Models for Estimating Technical and Scale Inefficiencies in DEA, „Management Science”, vol. 30, nr 9, https://doi.org/10.1287/mnsc.30.9.1078.
Biernacki M., Ejsmont W. (2017), Ocena działalności i efektywności kształcenia wrocławskich liceów, „Studia Ekonomiczne”, nr 318.
Black J. (2008), Słownik ekonomii, PWN, Warszawa.
Brzezicki Ł. (2020), Przegląd badań dotyczących efektywności i produktywności polskiego szkolnictwa wyższego, prowadzonych za pomocą metody DEA i indeksu Malmquista, „Ekonomia – Wroclaw Economic Review”, vol. 26, nr 2, https://doi.org/10.19195/2658-1310.26.2.2.
Brzezicki Ł., Prędki A. (2018), Pomiar efektywności publicznych szkół wyższych za pomocą metod DEA, SFA oraz StoNED, „Wiadomości Statystyczne”, vol. 684, nr 5.
Byrnes P., Färe R., Grosskopf S., Lovell C.A.K. (1988), The Effect of Unions on Productivity: U.S. Surface Mining of Coal, „Management Science”, vol. 34, https://doi.org/10.1287/mnsc.34.9.1037.
Charnes A., Clark C.T., Cooper W.W., Golany B. (1985), A Developmental Study of Data Envelopment Analysis in Measuring the Efficiency of Maintenance Units in the U.S. Air Forces, „Annals of Operations Research”, vol. 2, nr 1.
Chilingerian J.A., Sherman H.D. (2004), Health Care Applications: From Hospitals to Physicians from Productive Efficiency to Quality Frontiers (w:) Handbook on Data Envelopment Analysis, red. W.W. Cooper, L.M. Seiford, J. Zhu, Kluwer Academic Publishers, Boston.
Chodakowska E. (2015), The Future of Evaluation of Lower Secondary Schools’ Management, „Business, Management and Education”, vol. 13, nr 1, https://doi.org/10.3846/bme.2015.256.
Cooper W., Seiford L., Tone K. (2006), Introduction to Data Envelopment Analysis and Its Uses, Springer, New York.
Edukacyjna wartość dodana jako metoda oceny efektywności nauczania na podstawie wyników egzaminów zewnętrznych (2008), red. R. Dolata, http://ewd2013.ibe.edu.pl/downloads/publikacje/EWD%20ksiazka%202008.pdf (data dostępu: 2.09.2020).
Farbaniec M. (2010), Funkcja produkcji i efektywność techniczna w szkolnictwie. Analiza bayesowska, maszynopis (praca magisterska, promotor: J. Osiewalski), Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie.
Farrell M. (1957), The Measurement of Productive Efficiency, „ Journal of the Royal Statistical Society”, Series A, vol. 120, nr 3, https://doi.org/10.2307/2343100.
Fernández C., Koop G., Steel M.F.J. (2005), Alternative Efficiency Measures for Multiple-output Production, „Journal of Econometrics”, vol. 126, https://doi.org/10.1016/j.jeconom.2004.05.008.
Garsztka P., Staniewska-Garsztka A. (2012), Zastosowanie metody DEA do badania efektywności nauczania w szkołach powiatów grodzkich w Polsce w latach 2008–2010 (w:) Modelowanie i prognozowanie zjawisk społeczno-gospodarczych: aktualny stan i perspektywy rozwoju, red. B. Pawełek, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Golany B., Roll Y. (1989), An Application Procedure for DEA, „Omega”, vol. 17, https://doi.org/10.1016/0305-0483(89)90029-7.
Grosskopf S., Hayes K.J., Taylor L.L. (2014), Efficiency in Education: Research and Implications, „Applied Economic Perspectives and Policy”, vol. 36, nr 2, https://doi.org/10.1093/aepp/ppu007.
Hauer A. (2016), Efektywność zmian systemowych w sektorze szkolnictwa zawodowego po 1999 roku, CeDeWu, Warszawa.
Koop G., Osiewalski J., Steel M.F.J. (1997), Bayesian Efficiency Analysis through Individual Effects: Hospital Cost Frontiers, „Journal of Econometrics”, vol. 76, https://doi.org/10.1016/0304-4076(95)01783-6.
Koop G., Osiewalski J., Steel M.F.J. (2000), Modeling the Sources of Output Growth in a Panel of Countries, „ Journal of Business and Economic Statistics”, vol. 18, https://doi.org/10.1080/07350015.2000.10524871.
Kumbhakar S., Lovell C. (2000), Stochastic Frontier Analysis, Cambridge University Press, Cambridge.
Osiewalski J. (2001), Ekonometria bayesowska w zastosowaniach, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
Osiewalski J., Osiewalska A. (2004), Measuring Cost Efficiency of Public and Academic Libraries in Poland – a Methodological Perspective and Empirical Experience, Proceedings of the IATUL Conferences, Purdue e-Pubs, http://docs.lib.purdue.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1678&context=iatul (data dostępu: 2.09.2020).
Polcyn J. (2014), Efektywność kształcenia w liceach ogólnokształcących na tle powiatów województwa wielkopolskiego z zastosowaniem analizy DEA (w:) Rozwój regionalny i jego determinanty, red. D.J. Mierzejewski, J. Polcyn, Wydawnictwo PWSZ w Pile, Piła.
Polcyn J. (2016), Szkolna polityka kadrowa polskich gmin a wyniki egzaminacyjne, „Zarządzanie Zasobami Ludzkimi”, nr 2.
Prędki A. (2016), Modelowanie zmienności danych w ramach metody DEA, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
Rappe A., Żółtak T. (2014), Maturalne wskaźniki edukacyjnej wartości dodanej. Metoda, narzędzia, interpretacje, http://ewd.edu.pl/wp-content/uploads/2014/03/broszura-2.pdf (data dostępu: 2.09.2020).
Wang C.N., Lin H.S., Hsu H.P., Le V.T., Lin T.F. (2016), Applying Data Envelopment Analysis and Grey Model for the Productivity Evaluation of Vietnamese Agroforestry Industry, „Sustainability”, vol. 8, https://doi.org/10.3390/su8111139.
Witte K., López-Torres L. (2017), Efficiency in Education: A Review of Literature and a Way Forward, „Journal of the Operational Research Society”, vol. 68, https://doi.org/10.1057/jors.2015.92.
Wolszczak-Derlacz J. (2013), Efektywność naukowa, dydaktyczna i wdrożeniowa publicznych szkół wyższych w Polsce – analiza nieparametryczna, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.
Worthington A. (2001), An Empirical Survey of Frontier Efficiency Measurement Techniques in Education, „Education Economics”, vol. 9, nr 3, https://doi.org/10.1080/09645290110086126.
