Uproszczenia wybranych zasad (polityki) rachunkowości w mikro- i małych jednostkach w Polsce – regulacje prawne i błędy poznawcze
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2022.0995.0108Słowa kluczowe:
polityka rachunkowości, jednostki mikro i małe, uproszczenia, błędy poznawczeAbstrakt
Cel: Celem artykułu jest ocena wpływu dwóch czynników – regulacji prawnych i błędów poznawczych decydentów na wybór uproszczeń w polityce rachunkowości jednostek mikro i małych.
Metodyka badań: Badanie empiryczne polegało na analizie treści zasad (polityki) rachunkowości mikro- i małych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością w Polsce pod kątem wybranych uproszczeń. Dobór i losowanie jednostek z populacji przeprowadzono, korzystając z bazy Orbis Europe, liczebność próby badawczej określono na 100 jednostek.
Wyniki badań: Zaledwie połowa uprawnionych spółek korzysta z prawa do sporządzania skróconych sprawozdań finansowych. Ponadto jednostki stosują uproszczenia, do których nie mają prawa: ograniczenia stosowania zasady ostrożności oraz bezwarunkowe stosowanie wyłącznie podatkowych stawek amortyzacji do wyceny środków trwałych nie są dozwolone dla badanych spółek.
Wnioski: Przeprowadzone badania wskazują, że osoby odpowiedzialne za politykę rachunkowości, decydując o zakresie stosowanych uproszczeń, popełniają błędy poznawcze wynikające z myślenia heurystycznego. Są to m.in.: pułapka status quo, efekt pierwszeństwa oraz efekt potwierdzenia.
Wkład w rozwój dyscypliny: Oryginalność artykułu opiera się na wynikach empirycznego badania uproszczeń w polityce rachunkowości jednostek mikro i małych oraz na wytłumaczeniu tych wyników błędami poznawczymi decydentów. Wnioski z przeprowadzonych badań mogą być wykorzystane zarówno przez ustawodawcę do rewizji obecnie obowiązujących przepisów prawa, jak i przez kierowników jednostek odpowiedzialnych za kształt polityki rachunkowości i zakres stosowanych uproszczeń.
Downloads
Bibliografia
Aczel A.D. (2006), Statystyka w zarządzaniu: pełny wykład, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Adamczyk A. (2019), Wpływ optymalizacji podatkowej na obraz sytuacji finansowej przedsiębiorstw, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 103(159).
Artienwicz N., Jaworska E., Korzeniowska D., Maruszewska E.W. (2021), Kognitywne i społeczne uwarunkowania podejmowania decyzji z zakresu tworzenia informacji sprawozdawczej, Instytut Prawa Gospodarczego Sp. z o.o, Katowice.
Artienwicz N., Kołodziej S. (2021), Efekt zakotwiczenia i przypomnienia normy a wierne odzwierciedlenie sytuacji finansowej jednostki, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 45(4).
Baird J.E., Zelin R.C. (2000), The Effects of Information Ordering on Investor Perceptions: An Experiment Utilizing Presidents’ Letters, „Journal of Financial and Strategic Decisions”, vol. 13(3).
Białek-Jaworska A. (2016), Zgodność wyniku rachunkowego z wynikiem podatkowym w polskich prywatnych przedsiębiorstwach, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 90(146).
Bielecki Ł., Pilarska M., Struzik K. (2019), Korzystanie z wybranych uproszczeń ewidencyjnych i sprawozdawczych dla małych i mikro przedsiębiorstw, „Studia Ekonomiczne”, nr 386.
Błach J., Gorczyńska M. (2017), Behawioralne podejście do formułowania celów przedsiębiorstwa, „Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie”, t. 45(4).
Bond S.D., Carlson K.A., Meloy M.G., Russo J.E., Tanner R.J. (2007), Information Distortion in the Evaluation of a Single Option, „Organizational Behavior and Human Decision Processes”, vol. 102(2), https://doi.org/10.1016/j.obhdp.2006.04.009.
Brzezin W. (2000), Mikro- i makropolityka rachunkowości, „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu”, nr 876.
Collis J., Dugdale D., Jarvis R. (2001), Deregulation of Small Company Financial Reporting in the UK (w:) Contemporary Issues in Accounting Regulation, red. S. McLeay, A. Riccaboni, Springer US, New York.
Collis J., Jarvis R., Page M. (2013), SMEs, Financial Reporting and Trade Credit: An International Study, „ACCA Research Report”, nr 133.
Czuchryta M. (2020), „Status quo” w podejmowaniu decyzji finansowych, „Przegląd Prawno-Ekonomiczny”, nr 3, https://doi.org/10.31743/ppe.9755.
El-Sayed D.H., Adel E., Elmougy O., Fawzy N., Hatem N., Elhakey F. (2020), The Influence of Narrative Disclosure Readability, Information Ordering and Graphical Representations on Non-professional Investors’ Judgment: Evidence from an Emerging Market, „Journal of Applied Accounting Research”, vol. 22(1), https://doi.org/10.1108/JAAR-06-2020-0115.
Fałowski W., Ignatowski R. (2022), Aktualizacja krajowego i międzynarodowego prawa bilansowego, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa.
Fields T.D., Lys T.Z., Vincent L. (2001), Empirical Research on Accounting Choice, „Journal of Accounting and Economics”, vol. 31(1–3), https://doi.org/10.2139/ssrn.258519.
GUS (2020), Zmiany strukturalne grup podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON, 2019 r., Warszawa.
Hammond J.S., Keeney R.L., Raiffa H. (1998), The Hidden Traps in Decision Making, „Harvard Business Review”, vol. 76(5).
Hellmann A., Yeow C., De Mello L. (2017), The Influence of Textual Presentation Order and Graphical Presentation on the Judgements of Non-professional Investors, „Accounting and Business Research”, vol. 47(4), https://doi.org/10.1080/00014788.2016.1271737.
Hołda A., Staszel A. (2019), Użyteczność sprawozdania finansowego jednostki małej, „Rachunkowość”, nr 11.
Hońko S. (2008), Koncepcja ostrożnej wyceny w rachunkowości, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Hońko S. (2018), Autoportret księgowych 2017 – raport z ogólnopolskiego badania „Portrety księgowych”, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa.
Hsieh H.-F., Shannon S.E. (2005), Three Approaches to Qualitative Content Analysis, „Qualitative Health Research”, vol. 15(9), https://doi.org/10.1177/1049732305276687.
Kaczmarczyk A. (2021), Informacja sprawozdawcza mikrojednostek w aspekcie marginalizacji zasady ostrożności, „Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu”, t. 65(3).
Karmańska A. (2010), Wielowymiarowość polityki rachunkowości i etyki z nią związanej (artykuł dyskusyjny), „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 56(112).
Keune M.B., Keune T.M., Quick L.A. (2017), Voluntary Changes in Accounting Principle: Literature Review, Descriptive Data, and Opportunities for Future Research, „Journal of Accounting Literature”, vol. 39(1), https://doi.org/10.1016/j.acclit.2017.09.001.
Kitching J., Kašperová E., Collis J. (2015), The Contradictory Consequences of Regulation: The Influence of Filing Abbreviated Accounts on UK Small Company Performance, „International Small Business Journal”, vol. 33(7), https://doi.org/10.1177/0266242613503973.
Krippendorff K. (2004), Content Analysis: An Introduction to its Methodology, Sage, Thousand Oaks.
Lisiecka-Zając B. (1994), Ogólna charakterystyka ustawy o rachunkowości, „Rachunkowość”, zeszyt specjalny.
Mućko P., Gos W. (2021), Ogólna charakterystyka sprawozdawczości finansowej (w:) W. Gos, M. Janowicz, P. Mućko, A. Niemiec, W. Skoczylas, Sprawozdania finansowe i ich analiza, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa.
Perera D., Chand P., Mala R. (2020), Confirmation Bias in Accounting Judgments: The Case for International Financial Reporting Standards for Small and Medium-sized Enterprises, „Accounting & Finance”, vol. 60(4), https://doi.org/10.1111/acfi.12523.
Polityka bilansowa i analiza finansowa. Nowoczesne instrumenty zarządzania firmą (2002), red. K. Sawicki, Wydawnictwo Ekspert, Wrocław.
Poszwa M. (2015), Wynik podatkowy a wynik finansowy – analiza różnic i ich konsekwencji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 73.
Roszkowska E. (2021), Decyzje wielokryterialne i negocjacje. Wybrane aspekty teoretyczne i badania eksperymentalne, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Sian S., Roberts C. (2009), UK Small Owner-Managed Businesses: Accounting and Financial Reporting Needs, „Journal of Small Business and Enterprise Development”, vol. 16(2), https://doi.org/10.1108/14626000910956065.
Singleton-Green B. (2015), SME Accounting Requirements: Basing Policy on Evidence (Public Policy Paper ID 2703246; Information for Better Markets Initiative), The Institute of Chartered Accountants in England and Wales (ICAEW), London.
Tversky A., Kahneman D. (1973), Availability: A Heuristic for Judging Frequency and Probability, „Cognitive Psychology”, vol. 5(2), https://doi.org/10.1037/e301722005-001.
Tversky A., Kahneman D. (1974), Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases: Biases in Judgments Reveal Some Heuristics of Thinking under Uncertainty, „Science”, vol. 185(4157), https://doi.org/10.1126/science.185.4157.1124.
Ustawa o rachunkowości. Komentarz (2021), red. T. Kiziukiewicz, Wolters Kluwer, Warszawa.
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1128 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1800 z późn. zm.).
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 217 z późn. zm.).
Walińska E. (2016), Teoretyczne i praktyczne aspekty polityki rachunkowości, „Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 2(80), cz. 2.
Walińska E., Michalak M. (2014), Polityka rachunkowości w kontekście poglądów naukowych Profesor Alicji Jarugowej, „Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości”, t. 80(136).
Wysłocka E., Biadacz R. (2014), Ocena zmian w uproszczonej sprawozdawczości mikropodmiotów, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, Rynki Finansowe, Ubezpieczenia”, nr 71.
