Relacje przyczynowo-skutkowe pomiędzy czynnikami produkcji a wzrostem gospodarczym w Polsce w latach 1992–2012 z uwzględnieniem roli bezpośrednich inwestycji zagranicznych
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2015.0945.0906Słowa kluczowe:
relacje przyczynowo-skutkowe, PKB, czynniki produkcji, BIZ, VECMAbstrakt
Celem artykułu jest analiza i ocena relacji przyczynowo-skutkowych zachodzących pomiędzy głównymi czynnikami produkcji a PKB w Polsce w latach 1992–2012, z uwzględnieniem znaczenia BIZ, przy wykorzystaniu modelu wektorowej korekty błędem (VECM) oraz funkcji odpowiedzi impulsowych i dekompozycji wariancji składnika losowego w celu zidentyfikowania kluczowych narzędzi stymulujących wzrost gospodarczy w krótko-, średnio- i długoterminowej perspektywie czasowej.
W zakresie analizy teoretycznej dokonano przeglądu międzynarodowej i krajowej literatury relacji pomiędzy BIZ i wzrostem gospodarczym oraz wyników badań związków przyczynowo-skutkowych zachodzących pomiędzy nimi. Analizę empiryczną przeprowadzono na podstawie danych statystycznych OECD i UNCTAD za lata 1992–2012, z wykorzystaniem metod ekonometrycznych, w tym: modelu VAR i kolejnego jego przekształcenia w postaci modelu VECM, analizy funkcji odpowiedzi impulsowych oraz dekompozycji wariancji składnika losowego.
Przyjęto następującą hipotezę badawczą – pomiędzy czynnikami produkcji a PKB w Polsce w okresie krótko-, średnio- i długookresowym zachodzą zróżnicowane relacje przyczynowo-skutkowe. Wyniki analiz zmienności współczynników wrażliwości oraz stopnia wyjaśnienia zmiennych potwierdzą konieczność stosowania zróżnicowanego zestawu czynników produkcji maksymalizujących wzrost gospodarczy w Polsce, adekwatnie do okresu najsilniejszego ich oddziaływania.
Głównymi czynnikami wzrostu gospodarczego w Polsce w perspektywie krótkookresowej są: nakłady brutto na kapitał trwały, eksport oraz BIZ, w średniookresowej – nakłady brutto na kapitał trwały, BIZ oraz R&D, natomiast w długookresowej – nakłady brutto na środki trwałe, zatrudnienie, BIZ oraz R&D. Ponadto wzrost wartości PKB silniej przyciąga napływ BIZ, wobec słabszego wpływu napływających BIZ dla wspierania wzrostu PKB. Fakt ten tłumaczyć można m.in. strukturą napływających BIZ do Polski, tj. spadającą wartością kapitałów własnych wobec rosnącego udziału kredytów i papierów dłużnych.
Downloads
Bibliografia
Acaravci A., Ozturk I. [2012], Foreign Direct Investment, Export and Economic Growth: Empirical Evidence from New EU Countries, „Romanian Journal of Economic Forecasting”, nr 2.
Aizenman J., Noy I. [2006], FDI and Trade – Two Way Linkages? „The Quarterly Review of Economics”, vol. 46(3), http://dx.doi.org/10.1016/j.qref.2006.02.004.
Balcerzak A.P., Żurek M. [2010], Analiza wpływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych na PKB i stopę bezrobocia w Polsce w latach 1995–2010 za pomocą modelu VAR, „Roczniki Naukowe WSIiE TWP”, nr 1–2.
Bieńkowski W., Weresa M.A., Radło M.J. [2010], Konkurencyjność Polski na tle zmian gospodarczych w krajach OECD, SGH, Warszawa.
Chowdhry A., Mavrotas G. [2006], FDI and Growth: What Causes What?, „The World Economy”, vol. 29, nr 1, http://dx.doi.org/10.1111/j.1467-9701.2006.00755.x.
Colen L., Maertens M., Swinnen J. [2008], Foreign Direct Investment as an Engine for Economic Growth and Human Development: A Review of the Arguments and Empirical Evidence, „Working Paper”, nr 16.
Dimelis S.P., Papaioannou S.K. [2010], FDI and ICT Effects on Productivity Growth: A Comparative Analysis of Developing and Developed Countries, „The European Journal of Development Research”, vol. 22, nr 1, http://dx.doi.org/10.1057/ejdr.2009.45.
Driffield N., Hughes D. [2003], Foreign and Domestic Investment: Regional Development or Crowding out? „Regional Studies”, vol. 37, nr 3, http://dx.doi.org/10.1080/0034340032000065433.
Driffied N., Jindra B. [2012], Challenging the Production Function Approach to Assess the Developmental Effects of FDI, „European Journal of Development Research and Training Institutes”, vol. 24, nr 1, http://dx.doi.org/10.1057/ejdr.2011.50.
Dunning J.H. [1992], Multinational Enterprises and the Global Economy, Addison-Wesley, Wokingham, England.
Dunning J.H. [1998], Transactional Corporations: An Overview of Relations with National Governments, „New Political Economy”, nr 3(2).
Dunning J.H., Narula R. [1996], The Investement Development Path Revisited: Some Emerging Issues [w:] Foreign Direct Investment and Government Catalysts for Economic Restructuring, eds. J.H. Dunning, R. Narula, Routledge, London.
Ericsson J., Irandoust M. [2001], On the Causality between Foreign Direct Investment and Output: A Comparative Study, „The International Trade Journal”, vol. 15, nr 1, http://dx.doi.org/10.1080/088539001300005431.
Gorynia M., Bartosik-Purgat M., Jankowska B., Owczarzak R. [2006], Efekty zewnętrzne bezpośrednich inwestycji zagranicznych – aspekty teoretyczne i wyniki badań empirycznych, „Ekonomista”, nr 2.
Górecki B.R. [2010], Ekonometria, podstawy teorii i praktyki, Wydawnictwo Key Text, Warszawa.
Gurgul H., Lach Ł. [2009], Związki przyczynowe pomiędzy bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi w Polsce a podstawowymi wskaźnikami makroekonomicznymi (wyniki badań empirycznych), „Ekonomia Menedżerska”, nr 6.
Hejazi W., Pauly P. [2001], Foreign Direct Investment and Domestic Capital Formation, University of Toronto, Toronto.
Hermes N., Lensink R. [2003], Foreign Direct Investment, Financial Development and Economic Growth, „The Journal of Development Studies”, vol. 40(1), http://dx.doi.org/10.1080/00220380412331293707.
Herzer D., Klasen S., Howak-Lehmann F. [2008], In Search of FDI-led Growth in Developing Countries: The Way Forward, „Economic Modelling”, vol. 25(5), http://dx.doi.org/10.1016/j.econmod.2007.11.005.
Instytucje a polityka ekonomiczna w krajach na średnim poziomie rozwoju [2008], red. A. Wojtyna, PWE, Warszawa.
Karaszewski W. [2004], Bezpośrednie inwestycje zagraniczne. Polska na tle świata, Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń.
Kosztowniak A. [2014], Analysis of the Cobb-Douglas Production Functions as a Tool to Investigate the Impact of FDI Inflow on Gross Domestic Product Value in Poland in the Period 1994–2012, „Oeconomia Copernicana”, vol. 5, nr 4, http://dx.doi.org/10.12775/OeC.2014.032.
Kłysik-Uryszek A. [2010], Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w gospodarce regionu. Teoria i praktyka, CeDeWu, Warszawa.
Kufel T. [2011], Ekonometria, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Maddala G.S. [2008], Ekonometria, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Marona B., Bieniek A. [2013], Wykorzystanie modelu VECM do analizy wpływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych na gospodarkę Polski w latach 1996–2010, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Ekonomia XLIV, nr 2, http://dx.doi.org/10.12775/AUNC_ECON.2013.022.
Misztal P. [2012], Bezpośrednie inwestycje zagraniczne jako czynnik wzrostu gospodarczego w Polsce, „Finanse”, nr 1(5).
Molendowski E. [2007], Liberalizacja wymiany handlowej krajów Europy Środkowowschodniej w okresie transformacji ze szczególnym uwzględnieniem doświadczeń krajów CEFTA, Seria Specjalna: Monografie, nr 184, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków.
OECD.Stat [2014], General Statistics, Country Statistical Profiles OECD, http://stats.oecd.org/ (dostęp: 10.04.2014).
Pangsy-Kania S. [2010], Inwestycje zagraniczne w Polsce w sektorach high-tech a perspektywiczne kierunki badań przy wykorzystaniu metodyki foresight [w:] Problemy współczesnej gospodarki światowej, „Prace i Materiały IHZ UG”, nr 29.
Piłatowska M. [2007], Dynamiczne modele ekonometryczne, X Ogólnopolskie Seminarium Naukowe w Toruniu, Katedra Ekonometrii i Statystyki, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.
Przybylska K. [2001], Determinanty zagranicznych inwestycji bezpośrednich w teorii ekonomicznej. Empiryczna weryfikacja czynników lokalizacji zagranicznych inwestycji bezpośrednich w Czechach, Polsce i na Węgrzech, Seria Specjalna: Monografie, nr 144, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków.
Roman M.D., Padureanu A. [2012], Models of Foreign Direct Investments Influence on Economic Growth. Evidence from Romania, „International Journal of Trade”, vol. 3, nr 1, http://dx.doi.org/10.7763/ijtef.2012.v3.167.
Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P. [1998], Współczesne nurty teorii makroekonomii, PWN, Warszawa.
Solow R.M. [1999], Neoclassical Growth Theory. In Handbook of Macroeconomics, vol. I, ed. J.B. Taylor, M. Woodford, Elsevier, Amsterdam.
UNCTADStat [2014], Foreign Direct Investment: Inward and Outward Flows and Stock, Annual, FDI Flows, 1980–2014, UNCTAD, http://unctadstat.unctad.org/wds/TableViewer/tableView.aspx (dostęp: 10.04.2014).
Welfe A. [2003], Ekonometria. Metody i ich zastosowanie, PWE, Warszawa.
Weresa M.A. [2002], Skutki inwestycji zagranicznych dla gospodarki kraju przyjmującego – doświadczenia Polski, „Zeszyty BRE Bank-CASE,” nr 62.
Weresa M.A. [2009], Innowacje jako źródło przewagi konkurencyjnej w gospodarce opartej na wiedzy [w:] Szoki technologiczne w gospodarce światowej, red. E. Mińśka-Struzik, T. Rynarzewski, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań.
Witkowska J. [2011], Rola kapitału zagranicznego w modernizacji gospodarki nowych krajów członkowskich Unii Europejskiej. Aspekty porównawcze, „Zeszyty Naukowe Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego”, nr 9.
Wojtyna A. [2000], Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii, PWN, Warszawa.
Wydymus S., Bombińska E., Pera B. [2012], Bezpośrednie inwestycje zagraniczne a konkurencyjność eksportu Polski, CeDeWu, Warszawa.
Wydymus S., Głodowska A. [2013], Handel międzynarodowy w dobie gospodarki opartej na wiedzy, Difin, Warszawa.
