Problemy gospodarcze Polski w okresie wojny z bolszewikami – zarys problematyki
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2019.0984.0602Słowa kluczowe:
wojna, finanse, produkcja zbrojeniowa, aprowizacja, świadczenia rzeczowe, świadczenia osobisteAbstrakt
Cel: Celem artykułu jest wyodrębnienie głównych problemów gospodarczych, które generowało militarne zaangażowanie państwa polskiego, szczególnie w konflikt z bolszewicką Rosją.
Metodyka badań: Analizie poddano materiał źródłowy, przede wszystkim regulacje prawne, zestawienia statystyczne oraz literaturę przedwojenną i powojenną.
Wyniki badań: Sfinansowanie wojny oraz zapewnienie wojsku niezbędnego zaopatrzenia było dla państwa ogromnym wysiłkiem. Odczuli go wszyscy obywatele. Szczególnie trudna sytuacja panowała na wsi, która dostarczała rekrutów oraz żywiła wojsko i ludność cywilną. Wojna spowodowała, że kraj znalazł się wkrótce w gronie państw hiperinflacyjnych.
Wnioski: Wojna to ogromne obciążenie dla finansów państwa. Przyczynia się do wzrostu interwencjonizmu państwowego i wprowadzania różnych obowiązków względem państwa, którym podlegają obywatele.
Wkład w rozwój dyscypliny: Analiza głównych problemów gospodarki polskiej w okresie wojny z bolszewikami może posłużyć jako materiał porównawczy przy badaniu podobnych zagadnień w innych krajach.
Downloads
Bibliografia
Adamczewski T. (1921), Zagadnienie walutowe w Polsce, „Ruch Prawniczy i Ekonomiczny”.
Babel I. (1990), Dziennik 1920, Czytelnik, Warszawa.
Czapska E. (1988), Polska Krajowa Kasa Pożyczkowa, „Bank i Kredyt”, nr 5–6.
Davies N. (1997), Orzeł biały, czerwona gwiazda. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920, Znak, Kraków.
Dąbrowska M. (1998), Dzienniki 1914–1945, t. 1, Czytelnik, Warszawa.
Dziesięciolecie Intendentury Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928 (1929), Koło Oficerów Intendentów, Warszawa.
Dziewulski K. (1981), Spór o etatyzm. Dyskusja wokół sektora państwowego w Polsce międzywojennej 1919–1939, PWN, Warszawa.
Fajans W. (1918), Nasza przyszła waluta (w:) Likwidacja skutków wojny w dziedzinie stosunków prawnych i ekonomicznych w Polsce, t. 5, Wydział Rejestracji Strat Wojennych przy Radzie Głównej Opiekuńczej, Warszawa.
Gołębiowski J. (1985), Sektor państwowy w gospodarce Polski międzywojennej, PWN, Warszawa–Kraków.
Gołębiowski J. (1990), Przemysł wojenny w Polsce 1918–1939, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.
Grabowski T. (1963), Inwestycje zbrojeniowe w gospodarce Polski międzywojennej, KiW, Warszawa.
Grabski W. (1919), Wyjaśnienia dotyczące ratyfikacji Traktatu Pokojowego z Niemcami i umowa Wielkich Mocarstw z Polską przez delegata pełnomocnego Polski na Kongresie Pokojowym, Paryż.
Grabski W. (1920), Projekt programu polityki ekonomicznej i finansowej Polski po wojnie, Ministerstwo Skarbu, Warszawa.
Grabski W. (2003), Dwa lata pracy u podstaw państwowości naszej, oprac. M.M. Drozdowski, Wydawnictwo WSIiZ w Rzeszowie, Warszawa–Rzeszów.
Gradowski R. (1959), Polska 1918–1939 (niektóre zagadnienia kapitalizmu monopolistycznego), KiW, Warszawa.
Jałowiecki M. (2002), Wolne Miasto, Czytelnik, Warszawa.
Jastrzębski R. (2009), Wpływ siły nabywczej pieniądza na wykonanie zobowiązań prywatno-prawnych w II Rzeczypospolitej, Wolters Kluwer, Warszawa.
Karpiński Z. (1971), O Wielkopolsce, złocie i dalekich podróżach. Wspomnienia 1860–1960, PIW, Warszawa.
Kowalczyk M. (2006), Pieniądz zastępczy w czasie pierwszej wojny światowej. Przykład Prowincji Poznańskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, z. 1.
Krzyżanowski A. (1920), Pierwszy budżet państwa polskiego (w:) Drożyzna, Księgarnia J. Czerneckiego, Warszawa–Kraków.
Krzyżanowski K. (1976), Wydatki wojskowe Polski w latach 1918–1939, PWN, Warszawa.
Landau Z. (1961), Polskie zagraniczne pożyczki państwowe 1918–1926, KiW, Warszawa.
Landau Z. (1966), Waluta polska w latach inflacji, „Wiadomości NBP”, nr 1.
Landau Z., Tomaszewski J. (1967), Gospodarka Polski międzywojennej 1918–1939, t. 1: W dobie inflacji 1918–1923, KiW, Warszawa.
Lesiuk W., Kujat J.A. (2002), Pieniądz zastępczy na Śląsku w latach 1914–1924, Wydawnictwo MS, Opole.
Leszczyńska C. (2013), Polska polityka pieniężna i walutowa w latach 1924–1936. W systemie gold exchange standard, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Łypacewicz W. (1921), Marka polska. Przyczyny i skutki jej upadku. Drogi i środki uzdrowienia waluty i finansów w Polsce, Księgarnia Wydawnicza Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa.
Majcher-Ociesa E. (2019), Interwencjonizm państwowy w przemyśle Drugiej Rzeczypospolitej w latach 1930–1939, Wydawnictwo UJK w Kielcach, Kielce.
Małecka T. (1979), Pomoc rządowa Stanów Zjednoczonych Ameryki dla państwa polskiego po I wojnie światowej, „Przegląd Historyczny”, z. 1.
Mieszczankowski M. (1960), Struktura agrarna Polski międzywojennej, KiW, Warszawa.
Morawski W. (2008), Od marki do złotego. Historia finansów Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Pączewski L. (1921), Budżety wojskowe Polski a państw obcych, „Bellona”, z. 8.
Podolska-Meducka A. (2005), Czy stać nas było na tę wojnę? Problemy polskiej gospodarki w przededniu bitwy warszawskiej, „Mówią Wieki” 2005, nr 2 (specjalny).
Podolska-Meducka A. (2011), Od wojny do wojny. System świadczeń wojennych w Polsce w latach 1918–1921, Oficyna Wydawnicza SGH w Warszawie, Warszawa.
Rembek S. (1997), Dzienniki. Rok 1920 i okolice, Oficyna Wydawnicza Agawa, Warszawa.
Rocznik statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1920–1922 (1922), cz. 2, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Romer J. (1938), Pamiętniki, Książnica Atlas, Lwów.
Sandomirski K. (1978), Polska Misja Wojskowa Zakupów w Paryżu w latach 1919–1920, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, z. 4.
Siebeneichen A. (1920), Reglamentacja handlu w Polsce, Ministerstwo Przemysłu i Handlu, Warszawa.
Sosabowski S. (1927), Gospodarcza konstytucja obrony państwa, „Bellona”, t. 28, z. 1.
Sprawozdanie stenograficzne ze 139 posiedzenia Sejmu Ustawodawczego RP z 23 kwietnia 1920 r., ł. 34.
Stawecki P. (1971), Z dziejów przemysłu wojennego w II Rzeczypospolitej, „Wojskowy Przegląd Historyczny”, nr 3.
Stypułkowski H. (1926), Zaopatrywanie w żywność armii w polu w latach 1918–1920, „Przegląd Intendencki”, z. 1.
Szczepański J. (1995), Wojna 1920 na Mazowszu i Podlasiu, NDAP w Warszawie, WSH w Pułtusku, Warszawa–Pułtusk.
Szczepański J. (2000), Społeczeństwo Polski w walce z najazdem bolszewickim 1920 roku, Oficyna Wydawnicza Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, Warszawa–Pułtusk.
Szturm de Sztrem T. (1924), Żywiołowość w opodatkowaniu: podatek inflacyjny, Biblioteka Polska, Warszawa.
Taylor E. (1926), Inflacja polska, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.
Witos W. (1964), Moje wspomnienia, t. 2, Instytut Literacki, Paryż.
Wrzosek M. (1988), Wojsko polskie i operacje wojenne lat 1918–1921, Dział Wydawnictw Filii Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, Białystok.
Wyszczelski L. (2006), Wojsko polskie w latach 1918–1921, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
Zdziechowski J. (1925), Finanse Polski w latach 1924 i 1925, Biblioteka Polska, Warszawa.
Akty prawne:
Dekret w przedmiocie obrony ludności przed lichwą wojenną, DPPP 1918, nr 19, poz. 50.
Dekret w sprawie utworzenia Urzędu walki z lichwą i spekulacją przy Ministerstwie Aprowizacji, DPPP 1919, nr 7, poz. 109.
Rozporządzenie Ministerstwa Spraw Wojskowych i Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z 29 kwietnia 1919 r. w sprawie wprowadzenia obowiązku świadczeń wojennych, MP 1919, nr 98 z 2 maja.
Ustawa z 7 grudnia 1918 r. Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, DPPP 1918, nr 19, poz. 56.
Ustawa z 11 kwietnia 1919 r. o rzeczowych świadczeniach wojennych, DURP 1919, nr 32, poz. 264.
Ustawa z 25 lipca 1919 r. o osobistych świadczeniach wojennych, DURP 1919, nr 67, poz. 401.
Ustawa z 29 lipca 1919 r. o obrocie ziemiopłodami w roku gospodarczym 1919/1920, DURP 1919, nr 64, poz. 381.
Ustawa z 18 listopada 1919 r. o obrocie ziemiopłodami w roku gospodarczym 1919–1920, DURP 1919, nr 89, poz. 485.
Ustawa z 20 listopada 1919 r. o walucie w obrębie byłej dzielnicy pruskiej, DURP 1919, nr 91, poz. 492.
Ustawa z 15 stycznia 1920 r. w przedmiocie ustanowienia marki polskiej prawnym środkiem płatniczym na całym obszarze Rzeczypospolitej, DURP 1920, nr 5, poz. 26.
Ustawa z 23 stycznia 1920 r. w sprawie zmiany art. 3 ustawy z 18 listopada 1919 r. o obrocie ziemiopłodami w roku gospodarczym 1919/1920, DURP 1920, nr 6, poz. 40.
Ustawa z 9 marca 1920 r. o przyznaniu kredytów na zaopatrzenie armii, DURP 1920, nr 25, poz. 154.
Ustawa z 29 kwietnia 1920 r. o zakazie dokonywania wypłat w walucie rublowej rosyjskiej i przerachowaniu zobowiązań rublowych na marki polskie, DURP 1920, nr 38, poz. 216.
Ustawa z 2 lipca 1920 r. o zwalczaniu lichwy wojennej, DURP 1920, nr 67, poz. 449.
Ustawa z 9 lipca 1920 r. o aprowizacji na rok gospodarczy 1920/1921, DURP 1920, nr 56, poz. 348.
Ustawa z 15 lipca 1920 r. o wykonaniu reformy rolnej, DURP 1920, nr 70, poz. 462.
