Wpływ podziału Górnego Śląska na kondycję finansową górniczych ubezpieczeń brackich w latach 1922–1926
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2023.0999.0107Słowa kluczowe:
ubezpieczenia brackie, ubezpieczenia społeczne, kondycja finansowa, Górny ŚląskAbstrakt
Cel: Celem artykułu jest ukazanie wpływu podziału górnośląskiego obszaru plebiscytowego na kondycję finansową górniczych ubezpieczeń brackich w województwie śląskim w latach 1922–1926.
Metodyka badań: Cel osiągnięto poprzez wykorzystanie metody analizy materiałów źródłowych oraz metody opisu.
Wyniki badań: Kondycja finansowa górniczych ubezpieczeń brackich działających w górnośląskiej części województwa śląskiego uległa pogorszeniu po 1922 r. Zapóźnienie gospodarcze państwa polskiego przyczyniało się do niepełnego wykorzystania potencjału produkcyjnego śląskiego górnictwa, co dorowadziło do spadku dochodów i pogorszenia warunków działania instytucji brackich.
Wnioski: Ubezpieczenia brackie oferowały świadczenia dostosowane zarówno do warunków pracy, jak i do specyficznych potrzeb zdrowotnych oraz pensyjnych górnośląskich górników. Ponadto gwarantowały spokój społeczny i polityczny.
Wkład w rozwój dyscypliny: Przeprowadzona analiza może stać się częścią większego programu badawczego ukazującego zależność między poziomem uprzemysłowienia a systemem ubezpieczeń społecznych.
Downloads
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Katowicach, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Prezydialny (UWŚl-PO), nr 622, 628, 771, 768, 787, 774.
Ciągwa J. (1979), Wpływ centralnych organów Drugiej Rzeczypospolitej na ustawodawstwo śląskie w latach 1922–1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice.
Ciągwa J. (1988), Autonomia Śląska (1922–1939), Muzeum Śląskie, Katowice.
Ciągwa J. (2005), Regulacja prawna interpelacji poselskich w Sejmie Śląskim w latach 1922–1929, „Miscellanea Iuridica”, t. 7.
Danowska-Prokop B. (2008), Zabezpieczenia społeczne w autonomicznym województwie śląskim w okresie międzywojennym, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 54.
Danowska-Prokop B. (2012), Sytuacja gospodarcza i społeczna na Górnym Śląsku w okresie międzywojennym i jej wpływ na ubezpieczenia brackie, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
Danowska-Prokop B., Zagóra-Jonszta U. (2017), Wybrane problemy ekonomiczno-społeczne i polityczne na Górnym Śląsku w latach 1922–1939 (źródła regionalizmu), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
Grabowski E. (1991), Ubezpieczenia społeczne w państwach współczesnych, Księgarnia E. Wende i S-ka, Warszawa.
Jarzębowski M. (1925), O nowelizację ustawy o kasach chorych, „Przegląd Gospodarczy”, nr 22.
Koczur W. (2018), Ubezpieczenia społeczne na Górnym Śląsku w świetle postanowień górnośląskiej konwencji genewskiej oraz ustawodawstwa śląskiego (w:) Ubezpieczenia społeczne na Górnym Śląsku 1922–2017, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa–Chorzów.
Kransztyk J. (1923), Przemysł węglowy na Górnym Śląsku od chwili przyłączenia Górnego Śląska do Polski, „Przegląd Gospodarczy”, z. 12.
Landau Z., Roszkowski W. (1995), Polityka gospodarcza II RP i PRL, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Landau Z., Tomaszewski J. (1999), Zarys historii gospodarczej Polski 1918–1939, Książka i Wiedza, Warszawa.
Mamrotowa W. (1933), Robotnicze kasy emerytalne na Górnym Śląsku a kryzys w hutnictwie, „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych”, nr 12.
Marcoń W. (2009), Autonomia Śląska 1922–1939 (wybrane zagadnienia), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Muszalski W. (1995), Prawo socjalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Popkiewicz J., Ryszka F. (1959), Przemysł ciężki Górnego Śląska w gospodarce Polski międzywojennej (1922–1939). Studium historyczno-gospodarcze, Instytut Śląski w Opolu, Opole.
Rzepecki B. (1930), Zatarg gospodarczy polsko-niemiecki, Księgarnia Hoesicka, Warszawa.
Sand H. (1924), Produkcja i zbyt węgla górnośląskiego w roku 1924, „Przegląd Gospodarczy”, z. 3.
Sprawozdanie Spółki Brackiej w Tarnowskich Górach za rok 1938 (1939), Tarnowskie Góry.
Wanatowicz M. (1971), Pszczyńskie Bractwo Górnicze w okresie międzywojennym, „Studia i Materiały z Dziejów Śląska”, t. 11.
Wanatowicz M. (1973), Ubezpieczenia brackie na Górnym Śląsku w latach 1922–1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.
Wykaz aktów prawnych:
Polsko-niemiecka Konwencja Górnośląska zawarta w Genewie dnia 15 maja 1922 r. (Dz.U. z 1922 r., nr 44 poz. 371), Bytom.
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 28 czerwca 1922 r. w przedmiocie utworzenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 4 poz. 12).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 28 czerwca 1922 r. w przedmiocie utworzenia Wojewódzkiego Urzędu Ubezpieczeń (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 4 poz. 13).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 28 czerwca 1922 r. w przedmiocie utworzenia Wyższego Urzędu Ubezpieczeń (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 4 poz. 14).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 28 czerwca 1922 r. w przedmiocie utworzenia urzędów ubezpieczeniowych (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 4 poz. 15).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 27 lipca 1922 r. w przedmiocie wykonania postanowień Działu IV Tytułu II polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej zawartej w Genewie dnia 15 maja 1922 r. (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 12 poz. 41).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 11 sierpnia 1922 r. w przedmiocie wykonania postanowień polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej zawartej w Genewie dnia 15 maja 1922 r. (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 16 poz. 50).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 27 listopada 1922 r. w przedmiocie zmian w kwotach pieniężnych w ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 37 poz. 85).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 20 grudnia 1922 r. zaliczająca okres służby wojskowej w polskiej armii i w wojsku powstańczym do okresu składkowego bez konieczności wnoszenia składek (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 3 poz. 24).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 12 stycznia 1923 r. w przedmiocie obowiązku ubezpieczenia w wypadkach choroby (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 16 poz. 107).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 12 stycznia 1923 r. o płacach zasadniczych w kasach chorych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 16 poz. 108).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 30 stycznia 1923 r. o karach pieniężnych w Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy i w Ustawie ubezpieczeniowej dla funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 8 poz. 53).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 31 stycznia 1923 r. w przedmiocie zmiany Ordynacji Ubezpieczeniowej z 1911 r. (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 14 poz. 94).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 31 stycznia 1923 r. w przedmiocie obniżenia granicy wieku wymaganego do uzyskania renty starczej z 65 do 60 lat (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 14 poz. 440).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 16 marca 1923 r. o zniesieniu granic dochodu w ubezpieczeniu na wypadek choroby u funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 16 poz. 105).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 27 czerwca 1923 r. w przedmiocie przekształcenia Ustawy o ubezpieczeniu funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 28 poz. 154).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 18 lipca 1923 r. o rozszerzeniu dodatków w ubezpieczeniu od wypadków na obywateli polskich mieszkających za granicą (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 31 poz. 166).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 17 października 1923 r. w przedmiocie zmiany Ordynacji Ubezpieczeniowej (Dz. U. Śl., nr 39 poz. 192).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 20 listopada 1923 r. w przedmiocie zmiany ustawy z dnia 30 stycznia 1923 r. o karach pieniężnych w Ordynacji Ubezpieczeniowej i w Ustawie o ubezpieczeniu funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 42 poz. 206).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 20 listopada 1923 r. w przedmiocie ubezpieczenia funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 42 poz. 207).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 27 marca 1924 r. w przedmiocie odprawy dla wdów w ubezpieczeniu od wypadków przy ponownym zamążpójściu (Dz. U. Śl. z 1924 r., nr 9 poz. 41).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 3 czerwca 1924 r. nakazująca przeliczenie wszystkich kwot ubezpieczonych na złote polskie (Dz. U. Śl. z 1924 r., nr 15 poz. 60).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 8 lipca 1925 r. o zasiłkach dla osób, którym niemieckie instytucje ubezpieczeniowe wstrzymały renty z tytułu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Śl. z 1925 r., nr 11 poz. 29).
