How the Division of Upper Silesia Impacted the Financial Condition of “Brackie” Insurance in the Years 1922–1926
DOI:
https://doi.org/10.15678/ZNUEK.2023.0999.0107Keywords:
brackie insurance, social security, financial condition, Upper SilesiaAbstract
Objective: The article shows the impact of the division of the Upper Silesian plebiscite area on the financial condition of mining “brackie” insurance in a Silesian Voivodeship in the years 1922–1926.
Research Design & Methods: An analysis of source materials and description are the main methods used in the article.
Findings: In the Polish part of Upper Silesia, in the interwar period, two social insurance systems operated in parallel in the coal mining industry: universal and compulsory social insurance, and voluntary professional mining insurance (“brackie” insurance). The insurance dualism was brought about not only by economic but also legal, political and social factors.
Implications / Recommendations: Insurance offered benefits tailored both to working conditions and to the specific health and salary needs of Upper Silesian miners. In addition, they guaranteed social and political peace.
Contribution: The analysis may become part of a larger research project showing the relationship between industrialisation and the social security system.
Downloads
References
Archiwum Państwowe w Katowicach, Urząd Wojewódzki Śląski, Wydział Prezydialny (UWŚl-PO), nr 622, 628, 771, 768, 787, 774.
Ciągwa J. (1979), Wpływ centralnych organów Drugiej Rzeczypospolitej na ustawodawstwo śląskie w latach 1922–1939, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Katowice.
Ciągwa J. (1988), Autonomia Śląska (1922–1939), Muzeum Śląskie, Katowice.
Ciągwa J. (2005), Regulacja prawna interpelacji poselskich w Sejmie Śląskim w latach 1922–1929, „Miscellanea Iuridica”, t. 7.
Danowska-Prokop B. (2008), Zabezpieczenia społeczne w autonomicznym województwie śląskim w okresie międzywojennym, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 54.
Danowska-Prokop B. (2012), Sytuacja gospodarcza i społeczna na Górnym Śląsku w okresie międzywojennym i jej wpływ na ubezpieczenia brackie, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
Danowska-Prokop B., Zagóra-Jonszta U. (2017), Wybrane problemy ekonomiczno-społeczne i polityczne na Górnym Śląsku w latach 1922–1939 (źródła regionalizmu), Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach, Katowice.
Grabowski E. (1991), Ubezpieczenia społeczne w państwach współczesnych, Księgarnia E. Wende i S-ka, Warszawa.
Jarzębowski M. (1925), O nowelizację ustawy o kasach chorych, „Przegląd Gospodarczy”, nr 22.
Koczur W. (2018), Ubezpieczenia społeczne na Górnym Śląsku w świetle postanowień górnośląskiej konwencji genewskiej oraz ustawodawstwa śląskiego (w:) Ubezpieczenia społeczne na Górnym Śląsku 1922–2017, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Warszawa–Chorzów.
Kransztyk J. (1923), Przemysł węglowy na Górnym Śląsku od chwili przyłączenia Górnego Śląska do Polski, „Przegląd Gospodarczy”, z. 12.
Landau Z., Roszkowski W. (1995), Polityka gospodarcza II RP i PRL, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Landau Z., Tomaszewski J. (1999), Zarys historii gospodarczej Polski 1918–1939, Książka i Wiedza, Warszawa.
Mamrotowa W. (1933), Robotnicze kasy emerytalne na Górnym Śląsku a kryzys w hutnictwie, „Przegląd Ubezpieczeń Społecznych”, nr 12.
Marcoń W. (2009), Autonomia Śląska 1922–1939 (wybrane zagadnienia), Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Muszalski W. (1995), Prawo socjalne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Popkiewicz J., Ryszka F. (1959), Przemysł ciężki Górnego Śląska w gospodarce Polski międzywojennej (1922–1939). Studium historyczno-gospodarcze, Instytut Śląski w Opolu, Opole.
Rzepecki B. (1930), Zatarg gospodarczy polsko-niemiecki, Księgarnia Hoesicka, Warszawa.
Sand H. (1924), Produkcja i zbyt węgla górnośląskiego w roku 1924, „Przegląd Gospodarczy”, z. 3.
Sprawozdanie Spółki Brackiej w Tarnowskich Górach za rok 1938 (1939), Tarnowskie Góry.
Wanatowicz M. (1971), Pszczyńskie Bractwo Górnicze w okresie międzywojennym, „Studia i Materiały z Dziejów Śląska”, t. 11.
Wanatowicz M. (1973), Ubezpieczenia brackie na Górnym Śląsku w latach 1922–1939, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.
Wykaz aktów prawnych:
Polsko-niemiecka Konwencja Górnośląska zawarta w Genewie dnia 15 maja 1922 r. (Dz.U. z 1922 r., nr 44 poz. 371), Bytom.
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 28 czerwca 1922 r. w przedmiocie utworzenia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 4 poz. 12).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 28 czerwca 1922 r. w przedmiocie utworzenia Wojewódzkiego Urzędu Ubezpieczeń (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 4 poz. 13).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 28 czerwca 1922 r. w przedmiocie utworzenia Wyższego Urzędu Ubezpieczeń (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 4 poz. 14).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 28 czerwca 1922 r. w przedmiocie utworzenia urzędów ubezpieczeniowych (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 4 poz. 15).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 27 lipca 1922 r. w przedmiocie wykonania postanowień Działu IV Tytułu II polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej zawartej w Genewie dnia 15 maja 1922 r. (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 12 poz. 41).
Rozporządzenie Wojewody Śląskiego z dnia 11 sierpnia 1922 r. w przedmiocie wykonania postanowień polsko-niemieckiej konwencji górnośląskiej zawartej w Genewie dnia 15 maja 1922 r. (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 16 poz. 50).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 27 listopada 1922 r. w przedmiocie zmian w kwotach pieniężnych w ubezpieczeniu społecznym (Dz. U. Śl. z 1922 r., nr 37 poz. 85).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 20 grudnia 1922 r. zaliczająca okres służby wojskowej w polskiej armii i w wojsku powstańczym do okresu składkowego bez konieczności wnoszenia składek (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 3 poz. 24).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 12 stycznia 1923 r. w przedmiocie obowiązku ubezpieczenia w wypadkach choroby (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 16 poz. 107).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 12 stycznia 1923 r. o płacach zasadniczych w kasach chorych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 16 poz. 108).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 30 stycznia 1923 r. o karach pieniężnych w Ordynacji Ubezpieczeniowej Rzeszy i w Ustawie ubezpieczeniowej dla funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 8 poz. 53).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 31 stycznia 1923 r. w przedmiocie zmiany Ordynacji Ubezpieczeniowej z 1911 r. (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 14 poz. 94).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 31 stycznia 1923 r. w przedmiocie obniżenia granicy wieku wymaganego do uzyskania renty starczej z 65 do 60 lat (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 14 poz. 440).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 16 marca 1923 r. o zniesieniu granic dochodu w ubezpieczeniu na wypadek choroby u funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 16 poz. 105).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 27 czerwca 1923 r. w przedmiocie przekształcenia Ustawy o ubezpieczeniu funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 28 poz. 154).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 18 lipca 1923 r. o rozszerzeniu dodatków w ubezpieczeniu od wypadków na obywateli polskich mieszkających za granicą (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 31 poz. 166).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 17 października 1923 r. w przedmiocie zmiany Ordynacji Ubezpieczeniowej (Dz. U. Śl., nr 39 poz. 192).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 20 listopada 1923 r. w przedmiocie zmiany ustawy z dnia 30 stycznia 1923 r. o karach pieniężnych w Ordynacji Ubezpieczeniowej i w Ustawie o ubezpieczeniu funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 42 poz. 206).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 20 listopada 1923 r. w przedmiocie ubezpieczenia funkcjonariuszy prywatnych (Dz. U. Śl. z 1923 r., nr 42 poz. 207).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 27 marca 1924 r. w przedmiocie odprawy dla wdów w ubezpieczeniu od wypadków przy ponownym zamążpójściu (Dz. U. Śl. z 1924 r., nr 9 poz. 41).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 3 czerwca 1924 r. nakazująca przeliczenie wszystkich kwot ubezpieczonych na złote polskie (Dz. U. Śl. z 1924 r., nr 15 poz. 60).
Ustawa Sejmu Śląskiego z dnia 8 lipca 1925 r. o zasiłkach dla osób, którym niemieckie instytucje ubezpieczeniowe wstrzymały renty z tytułu ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Śl. z 1925 r., nr 11 poz. 29).
